ЖАҢАЛЫҚТАР
"Саяси тұтқын" Елшібаевтың соты: Түрме әкімшілігі белсендіні "тәртіпке бағынбады" деп айыптайды. Елшібаев келіспейді
Қызылордада белсенді, "саяси тұтқын" Ержан Елшібаевтың соты өтіп жатыр. Түрме әкімшілігі белсендіні "мекеменің тәртібіне бағынбай, басшылыққа қарсы шығуға өзгелерді үгіттеді" деп айыптайды. Ал белсенді айыппен келіспейді. Егер сот түрме әкімшілігінің арызын қанағаттандырса, бес жылға сотталған белсендінің жазасы көбеюі мүмкін деген қауіп айтылды.
4 тамызда Қызылорда сотында бұл іс бойынша екінші сот процесі өтті. Оған ЗК-169/5 түзеу мекемесінде жазасын өтеп жатқан «саяси тұтқын» Ержан Елшібаев пен тағы бір сотталушы Құттымұрат Есқараев қарауылмен жеткізілді. Түрме әкімшілігі екі сотталушының үстінен "Түзеу мекемесінің заңды талаптарына бағынбау" (428-баg 3 бөлігі) бабы бойынша сотқа шағым түсірген. Істі судья Әліби Зейнолла қарап жатыр.
Бейсенбі күнгі сотқа куәгер ретінде қатысқан түзеу мекемесінің екі қызметкері «сотталушылар мекеменің тәртібіне бағынбай, басшылыққа қарсы шығуға өзге де сотталушыларды үгіттеді. Өздеріне дене жарақаттарын салып, әлеуметтік желілерге жариялаймын деп қорқытты» деді. Ал Ержан Елшібаев түзеу мекемесінің таққан айыптарымен келіспейтінін айтып, маған жала жауып отыр деп түрме басшылығын айыптады. Адвокаты Жанар Сүндетқалиева сот кезінде түрме әкімшілігінің Елшібаевты жалаң айыптап отырғанын атап өтті. Ол "маған тергеу тарабы сотқа дейінгі тергеу әрекеттерінің аяқталғаны жөнінде хабарламады" деді.
– Аталған қылмыстық іс тек қана айыптау тарабының куәләрі көрсетуімен ғана қозғалып отыр. Мекеме ішіндегі бейнекамералар жұмыс істемейді деп видео айғақтарды іске қоспаған. Қызметкерлердің бейне-жетондарындағы жазбаларында дәлелдемелер бар дейді. Бірақ әлі оны бізге танысуға берген жоқ. Өзімнің қылмыстық іспен танысып, жасаған сараптамам бойынша процессуалдық құқық бұзушылықтар орын алған, - дейді адвокат Жанар Сүндетқалиева.
Сот отырысының басталуына күтіп отырған кезде Азаттық тілшісінің сұрағына жауап берген Ержан Елшібаев «маған түрме әкімшілігі психологиялық қысым жасап жатыр» деді.
Келесі сот отырысының күні әлі белгіленбеді. Судья "мерзімі қосымша хабарланады" деді.
Маңғыстаулық 34 жастағы Ержан Елшібаев 2019 жылы Жаңаөзендегі аз қамтылған отбасылар мен жұмыссыздар проблемасын көтеріп, белсенділігімен көзге түскен. Құқық қорғау органдары Ержан Елшібаевты "біреудің денсаулығына қасақана ауыр зиян келтірді" (Қылмыстық кодекстің 106-бабы, 2-бөлімі) деп айыптап, 2019 жылғы қарашада Жаңаөзен қаласы соты бес жылға бостандығынан айырған. Оның жазасы сегіз айдан кейін аяқталуы тиіс. Алайда құқық қорғаушылар сот түрме әкімшілігінің өтінішін орындаса, оның жаза мерзімі көбеюі мүмкін деген қауіп айтады.
Құқық қорғаушылар Ержан Елшібаевты "саяси тұтқындар" тізіміне енгізген.
Басқа да жаңалықтар
Трамптың өкілі Вашингтон Мәскеу мен Киевке қандай талап қойғанын айтты
АҚШ президенті Дональд Трамп Мәскеу мен Киевке бір-бірімен тікелей келіссөз жүргізу жөнінде талап қойған. Breitbart басылымына берген сұхбатында Трамптың арнайы өкілі Стив Уиткофф осылай деп мәлімдеді.
"Оның (Трамптың) пікірінше, егер келіссөз өтпейтін болса немесе жақын арада өтпесе, онда Америка Құрама Штаттары, бұл жанжалдан аулақ кетіп, не болатынына қарамастан, оған араласпағаны жөн, — деді Уиткофф Трамп жайлы. — Біз араағайын болуға дайынбыз. Бірақ бұл біздің соғыс емес. Бұл соғысты біз бастаған жоқпыз. Бірақ біз оның аяқталуына көмектескіміз келеді".
Мәскеу соты Украинаның Қазақстандағы бұрынғы елшісіне сырттай үкім шығарды
Мәскеудің Басман аудандық соты Украинаның Қазақстандағы бұрынғы елшісі Петр Врублевский 6 жылға бостандығынан айырылып, жазасын жалпы режимдегі колонияда өтесін деп оған сырттай үкім шығарды. Ресейлік басылымдар мұны дипломаттың адвокатының айтқанына сүйеніп хабарлады.
Ресей соты Украина дипломатына осымен екінші рет әлгіндей жаза мерзімін белгілеп, үкім шығарып отыр.
Бұған дейін Басман соты 2024 жылдың тамыз айында Петр Врублевскийді ұлт пен тіл ерекшілігіне бола өшпенділік пен жаулық тудыру бабы бойынша айыпты деп танып, 6 жылға бас еркіндігінен айыру жазасын сырттай кескен.
Сол жылы қарашада сот істі қайта қарау үшін әлгі үкімнің күшін жойған.
2022 жылдың тамыз айында қазақстандық блогер Диас Кузаировтың арнасында Украинаның Қазақстандағы елшісі Петр Врублевскийдің сұхбатынан үзінді жарияланған. Соғыс басталғаннан кейін Украина азаматтарының ресейліктерге көзқарасы туралы сұраған блогерге елші: "қазір неғұрлым көп орыстың көзін құртсақ, балаларымыз соғұрлым аз жоятын болады" деп жауап берген. Дипломат жауабында тек соғысып жүрген Ресей сарбаздарын меңзеді ме, болмаса Ресейдің кез келген азаматы туралы айтты ма, ол жағын нақты түсіндірмеген.
Оның бұл сөзі әлеуметтік желіде тарап, Мәскеу Астанадан Врублевскийді елден кетіруді талап етті. Осы жайтқа байланысты Ресей сыртқы істер министрлігі тіпті Қазақстанның Ресейдегі елшісін шақыртты.
Одан кейін Қазақстанның сыртқы істер министрлігі Украина елшісі Петр Врублевскийді шақыртып, оған наразылық білдіргенін мәлімдеп, "Врублевский кешірім сұрады" деген ақпарат таратты.
2022 жылғы қазан айында Украина президенті Владимир Зеленский Врублевскийді Украинаның Қазақстандағы елшісі қызметінен босатқан. Қазақстанның сыртқы істер министрлігі сол кезде Врублевский елден шығарылсын деген талап қоймағанын, оның демалыста екенін мәлімдеген еді.
Екі жыл үзілістен соң, 2025 жылғы 7 сәуірде Украинаның Қазақстандағы жаңа елшісі тағайындалды.
БАҚ: Ресейдің Украинадағы әскерінің бұрынғы бас қолбасшысы Суровикин Алжирде жұмыс істеп жүр
Украинамен соғыста Ресей әскерінің біріккен тобын басқарған армия генералы Сергей Суровикин қазір Алжирде қызмет атқарып жүр. Ресейлік "Коммерсант" газеті осылай деп хабарлады. Басылым Ресейдің Алжирдегі елшілігінде Жеңіс күніне орай өткен қабылдауда түсірілген фотосуреттерде дипломатиялық миссия қонақтарының арасында Суровикинге қатты ұқсайтын адам бейнеленгеніне назар аударған.
Елшілік хабарламасында генералдың аты-жөні жоқ. Ол тек "ресейлік әскери мамандар тобының жетекшісі" ретінде аталған.
2023 жылдың жазында "Вагнер" жекеменшік әскери компаниясының негізін салушы Евгений Пригожиннің бүлігінен кейін генерал Суровикин жұрт көзіне түспейтін болған. Бұқаралық ақпарат құралдары генерал бүлік жайлы алдын ала біліп, кейінірек қамауға алынған болуы мүмкін деп топшылаған еді, алайда бұл ақпаратты ресми түрде ешкім растаған емес.
Генерал Сергей Суровикин 2022 жылдың қазанынан 2023 жылдың қаңтарына дейін Ресейдің Украинадағы әскери тобын басқарды. Ол кезеңде Ресей армиясы Херсон қаласынан шегінген болатын.
2023 жылдың тамызына дейін Суровикин Ресейдің Әуе-ғарыш күштерінің бас қолбасшысы қызметін атқарды.
Биылғы жылдың басында Ресей мемлекеттік думасының депутаты Виктор Соболев Суровикин Африка елдерінің бірінде әскери кеңесші болып жұмыс істеп жүр деп мәлімдеген еді.
ХАМАС кепілде ұстаған Идан Александерді босатты
Палестиналық ХАМАС радикалдар тобы АҚШ пен Израиль азаматтығы бар 21 жастағы Идан Александерді 12 мамырда Газа секторында Қызыл Крест халықаралық комитетінің өкілдеріне тапсырды.
АҚШ пен Еуроодақта террористік ұйым деп танылған ХАМАС тобы 2023 жылғы 7 қазанда Израильге шабуыл жасаған кезде әскери бекеттегі Идан Александерді тұтқындап, Газа секторына алып кеткен. Ол содан бері 584 күнді тұтқында өткізді.
АҚШ-тың Нью-Джерси штатының тумасы Идан Александер мектеп бітірген соң Израильге барып, армия қатарына қызметке кірген. ХАМАС-пен келіссөз процесіне қатысқан АҚШ-тың өтініші бойынша, тұтқынды тапсырған сәт тікелей эфирден көрсетілген жоқ.
Идан Александер Израиль қорғаныс армиясы (ЦАХАЛ) сарбаздарына тапсырылып, кейінірек Реимдегі әскери базаға орналасқан тұтқындарды қабылдау пунктінде туған-туыстарымен қауышқан. Ол жерде АҚШ президентінің Таяу Шығыс бойынша арнайы өкілі Стив Уиткофф та болды.
ХАМАС тобы бұған дейін Александерді Израиль жағына тапсырғанын растаған болатын.
Палестиналықтардың мәлімдемесінде Александерді тапсыру ісіне АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігінің араағайындық жасағаны айтылған.
ХАМАС өз мәлімдемесінде "аса икемділік" танытқанын және "атысты тоқтатуды, тұтқын алмасуды, Израиль әскерін шығаруды және қираған инфрақұрылымды қалпына келтіруді" қамтитын кешенді келісім бойынша шұғыл келіссөздер жүргізуге дайын екенін айтқан.
Идан Александер – ХАМАС қолында қалған соңғы тірі америкалық тұтқын. АҚШ тағы төрт азаматының сүйегін қайтаруды ХАМАС-тан сұрап отыр.
АҚШ президенті Дональд Трамп осы аптада Таяу Шығысқа сапарын бастайды, бірақ Израильге бару жоспары жоқ.
11 мамырда ХАМАС 2023 жылғы 7 қазанда жасаған шабуыл кезінде тұтқынға алған адамдардың жаңа видеосын жариялаған. Видеоның соңында "атысты тоқтату туралы келісім ғана тұтқындардың өмірін сақтап қала алады" деген жазу берілген. Бұл видео қашан және қандай жағдайда түсірілгені белгісіз.
ХАМАС 2023 жылы қазанда тұтқындап әкеткен адамдардың 58-ін әлі қайтарған жоқ, олардың шамамен 20-сы тірі болуы мүмкін деген болжам бар.
Ұлыбританияда Ресей мүддесіне тыңшылық жасаған алты болгар азаматы сотталды
Лондон соты Болгарияның алты азаматын Ресейдің мүддесіне тыңшылық жасағаны үшін айыпты деп танып, оларды ұзақ мерзімге түрмеге қамауға үкім шығарды. Азаттықтың Болгар қызметінің хабарлауынша, топ мүшелеріне кесілген жазаның жиынтық мерзімі –50 жыл.
Топ жетекшісі Орлин Русев ең ұзақ мерзімге – 10 жыл 8 айға сотталды. Оның орынбасары Бисер Джамбазов 10 жыл 2 айға бас еркіндігінен айырылды. Ал Иван Стоянов кінәсін мойындағандықтан, сот оның жазасын 15 пайызға қысқартып, сотталғандар арасында ең қысқа мерзім – бес жыл түрме жазасын алды.
Лондон соты топтың өзге мүшелеріне "қылмысының ауырлығына байланысты" келесідей жаза кесті:
- Катрин Иванова – 9 жыл 8 ай;
- Ваня Габерова – 6 жыл 8 ай;
- Тихомир Иванчев – 8 жыл.
Судья Николас Хиллард Орлин Русев басқарған операциялар Ұлыбританияның ұлттық қауіпсіздігіне елеулі қауіп төндірді деп мәлімдеді. Айыптау қорытындысына сәйкес, сотқа тартылған бұл алты адам Ресей барлауымен тікелей жұмыс істемеген және олардың басты көздегені – ақша болған.
Сот үкіміне сай, алтауы да жаза мерзімінің жартысын Ұлыбритания түрмесінде өтеп, кейін Болгарияға депортацияланады. Британдық бұқаралық ақпарат құралдарының жазуынша, бұл топ кезінде Ұлыбританияда тұрып жатқан ресейлік зерттеуші журналист Роман Доброхотовты ұрлауды жоспарлаған.
Бұған дейін Лондондағы сотты бақылап отырған британ ақпарат құралдары айып тағылған Болгария азаматтары Insider медиа жобасының шеф‑редакторы Роман Доброхотов пен журналист-зерттеуші Христо Грозевтен бөлек, Ұлыбританиядан саяси баспана алған Атырау облысының бұрынғы әкімі Бергей Рысқалиевті аңдыған деп жазған.
Сот процесі басталған кезде ВВС айыптау актісіне сілтеп, экс-әкімді аңду "Ресей мен Қазақстанның байланысын нығайту үшін жасалған. [Қазақстан] билігіне саяси оппоненттерінің қудаланғаны тиімді болуы мүмкін" деп хабарлаған. Telegraph басылымының жазуынша, тыңшылар желісінің жетекшісі Орлин Русев Интерполда іздеуде жүрген Ян Марсалекпен Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұлы жайлы "фейк жасауды" талқылаған.
Ресей мүддесіне тыңшылық жасау ісі бойынша процесс Лондон сотында былтыр қараша айының аяғында басталған. Тергеу нұсқасына сәйкес, болгар азаматтарынан құралған топ Ресейдің арнайы қызметтерінің тапсырмаларын орындаған: Ұлыбританияда, Германияда, Австрияда, Испанияда және Черногорияда деректер жинау мен аңду жұмыстарын атқарған. Топ мүшелерінің Telegram мессенджерімен жазған хаттарына қарағанда, олар Русевтің басшылығымен әрекет еткен, ал Русев Ян Марсалектен нұсқаулар алып отырған.
Ян Марсалек — Wirecard төлем компаниясының бұрынғы операциялық директоры. Қазір Германияда оның үстінен қозғалған Ресей мүддесіне тыңшылық жасау ісі бойынша тергеу жүріп жатыр.
Былтыр наурыз айында Der Spiegel, Standard, The Insider басылымдары мен ZDF телеарнасы Марсалек он жылға жуық Ресейдің арнайы қызметтерімен байланыста болған болуы мүмкін деп хабарлаған. Қазіргі уақытта Ян Марсалек халықаралық іздеуде жүр.
Штаб-пәтері Мюнхенде орналасқан Wirecard қаржы концерні 2020 жылы банкротқа ұшыраған: оның Азиядағы есепшоттарында шамамен екі миллиард еуро жетіспейтіні анықталған. Бұл іс Германияның Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі тарихындағы ең ірі қаржы жанжалы болған еді.
Азиядағы келісімдерге концерннің бас менеджері Ян Марсалек жауапты болған. Тергеу басталған соң ол із суытып, алғашында Беларусьқа барғаны анықталды. Кейін оның Ресейде жүргені анықталды, қазір де сонда болуы мүмкін деген болжам бар.
АҚШ пен Қытай баж алымын уақытша 115 пайызға төмендете тұруға келісті
АҚШ пен Қытай өзара саудада бұған дейін жарияланған импорттық баж салығын едәуір арттыруды 90 күнге кейінге қалдыра тұру жөнінде уақытша келісімге келді. Бұл туралы Женевада өткен келіссөз қорытындысы бойынша АҚШ-тың қаржы министрі Скотт Бессент хабарлады.
Баж салығын бірнеше кезеңмен көтеру нәтижесінде АҚШ Қытайдан әкелінетін кейбір тауарларға салған баж салығы 145%-ға дейін, ал Қытай АҚШ тауарларына баж алымын 125% етіп ұлғайтқан еді.
Бессенттің айтуынша, енді тараптар баж салығын кем дегенде 90 күнге 115%-ға төмендете тұруға келіскен. Ақ үй келіссөз нәтижесі бойынша бірлескен мәлімдеме жариялады. Онда бұл келісім осы аптада, 14 мамырдан бастап күшіне енетіні айтылған.
Бұл келісім Қытайдың америкалық тауарларға салатын баж салығы бастапқы 10% деңгейіне түседі, ал АҚШ-тың Қытай тауарларына салатын бажы 30% болады дегенді білдіреді. Алдағы үш ай ішінде тараптар өзара сауда мәселелері бойынша келіссөздерді жалғастырады.
Бұл жаңалық нарыққа оң өзгеріс әкелді: активтер құны өсіп, мұнай мен биткоин да қымбаттады.
АҚШ әкімшілігі Қытай тауарларына баж салығын осы елмен саудадағы теңгерім әділ емес деген сылтаумен көтеруді ұйғарған. Вашингтон Қытай билігін "синтетикалық есірткі фентанил өндіруге қолданылатын химиялық заттар экспортына тосқауыл қоймады" деп кінәлаған. Қытай болса өзі негізсіз деп санайтын айыптауларға бола төменшектемейтінін айтып, өз мүдделерін қорғайтынын мәлімдеген.
Түркия үкіметімен күрескен Күрдістан жұмысшы партиясы өзін-өзі тарататынын жариялады
Тәуелсіз күрд мемлекетін құру мақсатын көздеп ондаған жыл бойы Түркия үкіметіне қарсы қарулы күрес жүргізген Күрдістан жұмысшы партиясы (КЖП) өзін-өзі таратып, қаруын тастайтынын мәлімдеді. Бұл ақпаратты 12 мамырда ұйымға жақын Firat ақпарат агенттігі хабарлады.
Түркия, АҚШ және Еуропа одағы КЖП-ны террористік ұйым деп таныған.
Қазіргі кезде Түркияда өмір бойына бостандығынан айырылып, түрмеде отырған КЖП басшысы Абдулла Оджалан бұған дейін ұйымды өзін-өзі таратуға үндеп мәлімдеме жасаған болатын. Оджаланның үндеуіне жауап ретінде КЖП Ирактың солтүстігінде, ұйымның негізгі базасы орналасқан жерде жиын өткізіп, бұл шешімді қолдады. Жария болып отырған мәлімдемеде КЖП "тарихи миссиясын орындағанын", енді күрд мәселесі демократиялық жолмен шешілуі мүмкін екенін айтқан.
Түркияның билеуші партиясының өкілі Өмер Челик бұл шешімді "террордан азат Түркияға қарай маңызды қадам жасау" деп атады. Хабарларға қарағанда, Анкара КЖП-дан осындай шешім күткен. Ақпарат агенттіктері Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған күрдтер тығыз қоныстанған елдің оңтүстік-шығыс аймақтарын дамытуға, егер ол жерлерде қауіпсіздік қамтамасыз етілетін болса, қосымша қаражат бөлуге уәде еткен деп хабарлады.
Кейінгі уақытқа дейін Түркия құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен шенеуніктерге қарсы терактілер жасап келген КЖП-мен күресті билік оппозицияны қудалауға да сылтау етіп пайдаланған. Мысалы, жақында ұсталған Стамбұл мэрі Экрем Имамоғлына КЖП-мен байланысы бар деген айып тағылған.
Күрдістан жұмысшы партиясы 1984 жылдан бері Түркия билігіне қарсы қарулы күрес жүргізіп келді. Түркия болса сепаратистермен күрес барысында көрші елдер аумағында да жиі операциялар жүргізіп, кейінгі жылдары Сирияның солтүстігіндегі бірнеше аймақты басып алған.
Зеленский Рим папасы XIV Леоны Украинаға шақырды
Украина президенті Владимир Зеленский жаңа сайланған Рим папасы XIV Леомен телефон арқылы сөйлесіп, оны Украинаға апостол сапарын жасауға шақырды.
"Мұндай сапар дінге сенетін барлық жанға, біздің халқымызға нағыз үміт сыйлар еді. Бұл біздің алғашқы телефон қоңырауымыз, соған қарамастан әңгіме өте мәнді әрі жылы болды" деп жазды Украина президенті телеграм-каналында.
Зеленский Рим папасымен әділ бейбітшілікке қол жеткізу, тұтқындарды босату және украиналық балаларды үйіне қайтару жайлы талқылаған. Бұған қоса, екі тарап жеке кездесу өткізуге де келіскен.
XIV Лео кардинал қызметінде болғанда Украинадағы соғысты "империалистік басқыншылық" деп атаған еді.
Кардинал Роберт Прево биыл 8 мамырда Рим папасы болып сайланып, өзіне XIV Лео деген есімді таңдап алды. Ол Рим-католик шіркеуі басшылығына келген алғашқы америкалық діндар ретінде тарихқа енді.
XIV Леоға дейін, 2013 жылдан бері Рим католик-шіркеуін басқарған папа Франциск 21 сәуір күні 89 жасында өмірден озды. Марқұмды 26 сәуірде, оның өз өсиеті бойынша, Римдегі Санта-Мария-Маджоре базиликасында жерледі.
Бітім жайлы сөз болып жатқанда Ресей Украинаға 108 дронмен шабуылдаған
12 мамырға қараған түні Ресей әскері Украинаға 108 дронмен шабуыл жасаған. Бұл туралы Украина қарулы күштерінің әуе күштері хабарлады. Дрон шабуылы Одесса, Николаев, Житомир және Донецк облыстарына жасалған.
Одесса облысында дрон шабуылы салдарынан бір адам зардап шеккен.
Белгород-Днестровский қаласы да шабуылға ұшырады: тұрғын үйлерге, әкімшілік ғимаратқа және өрт сөндіру бөліміне зақым келген.
Украина темір жолы Донецк облысында жүк пойызына шабуыл жасалып, машинист жараланған деп хабарлады.
Осылайша, Ресей Украина билігі жасаған, Еуропа одағының жетекші елдері мен АҚШ қолдаған, 12 мамырдан бастап 30 күнге атысты толық доғару туралы үндеуді елеусіз қалдырды.
Украина Ресейге екіжақты бейбіт келіссөз бастау үшін әуелі атысты ұзақ мерзімге толық тоқтатайық деп шарт қойған. Ал Ресей президенті Владимир Путин атысты алдын ала тоқтатпай-ақ, 15 мамырда Стамбұлда келіссөз өткізуді ұсынды.
АҚШ президенті Дональд Трамп Украинаны Ресеймен мүмкіндігінше тезірек келіссөз бастауға шақырды. Бұған қоса ол бейбіт келісім жасау мүмкіндігіне күмән келтірді.
Украина президенті Владимир Зеленский Түркияға барып, Путинмен жеке кездесуге дайын екенін мәлімдеді, бірақ Путин ондай ойы барын айтқан емес. Зеленскийдің сөзіне қарағанда, ол атыс тоқтатылмаса да Түркияға бармақ ниетте. Мұны дереккөздерге сүйеніп Axios басылымы да растады.
Бұған дейін Ресей президенті Владимир Путин Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 80 жылдығына орай үш күндік бітім жариялаған болатын. Путин бітім кезінде Ресей барлық әскери іс-қимылды тоқтатады деп мәлімдеген. Алайда украин әскерінің мәліметінше, Путиннің ол сөзі орындалмаған. Соған қарамастан, Украина қарулы күштерінің әуе күштері басшылығының деректері бойынша, үш күн бойы Украина аумағы жаппай дрон шабуылынан тыныш болған. Путин жариялаған үш күндік бітім 11 мамырға қараған түні аяқталды.
Қазақстанда кейінгі күндері бірнеше жерасты дүмпуі сезілді
12 мамыр күні Астана уақытымен таңертеңгі 6:33-те сейсмологиялық станциялар желісі Алматыдан оңтүстік-батысқа қарай 234 шақырым қашықта, Қырғызстан аумағындағы тауда болған жер сілкінісін тіркеді. Жерасты дүмпуі жер бетінен 10 шақырым тереңде болған, MPV шкаласымен 4,8 магнитудаға жеткен, энергетикалық класы – 10,4.
Хабарламада бірнеше ауылдың тұрғындары жер тербелгенін сезінгені айтылған: Қырғызстанның Жаны-Талап, Ақ-Кыя және Көк-Жар ауылдарында сілкініс күші – 3,5 балл, ал Қыдыралы, Сары-Иймек және Байченчек ауылдарында – 3 балл болған.
Өткен сенбіден бері Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі тұрғындар бірнеше рет жерасты дүмпуін сезінді. 10 мамырда сағат 20.35-те Алматы маңында жер сілкінді. Қазақстанның төтенше жағдай министрлігінің сейсмостанция желісінің мәліметінше, эпицентрі Алматының оңтүстік-батысынан 35 шақырым жерде, Қазақстан-Қырғызстан шекарасында болған жерасты дүмпуінің күші Алматыда, Қаскелеңде және Қарғалы ауылында 2 балл болып сезілген. Ешкім зардап шекпеген, инфрақұрылымға зақым келгені туралы хабар түспеген.
11 мамыр күні Астана уақыты бойынша сағат 11:44-те Қазақстанның батысында жер сілкінді. Магнитудасы 4,3 баллға тең жерасты дүмпуі Теңіз мұнай-газ кен орны аумағында (Атыраудан оңтүстік-шығысқа қарай 350 шақырым) тіркелген. Сілкініс ошағы 10 шақырым тереңде орналасқан. Куәгерлердің айтуынша, жерасты дүмпуі шамамен 5 секундқа созылған. Қазақстанның Төтенше жағдайлар министрлігі жер сілкінгенін растады, алайда ол сезілген жоқ және халықтан ешқандай суыт хабар түспеді деп мәлімдеді.
Рим папасы XIV Лео алғашқы дұғасында Украина мен Газаға бейбітшілік тіледі
Рим папасы болып жаңадан сайланған XIV Лео жексенбі, 11 мамыр күні Ватикандағы Әулие Петр соборы балконына шығып, "Regina Caeli" — "Көк патшайымы" деп аталатын Құдай анаға арналған дұғаны оқыды.
Жаңа папа ретінде алғашқы діни жоралығысын жасаған кезде XIV Лео әлемдегі ірі державаларды бұдан кейін соғысқа жол бермеуге үндеді. Рим папасы Ресей мен Украина арасында шынайы әрі берік бітімге келу, Газада атысты тоқтату және ондағы барлық израильдік тұтқындарды босату қажеттігін айтты.
Папа Үндістан мен Пәкістан арасында жақында болған қарулы жанжалды тоқтату туралы келісімді құптап, Құдайдан "бейбітшілік тілегенін" мәлімдеді.
Кардинал Роберт Прево биыл 8 мамырда Рим папасы болып сайланып, өзіне XIV Лео деген есімді таңдап алды. Ол Рим-католик шіркеуі басшылығына келген алғашқы америкалық діндар ретінде тарихқа енді.
Ватиканның баспасөз қызметінің хабарлауынша, понтификтің таққа отыруына арналған салтанатты құлшылық рәсімі 18 мамырда өтпекші, ал көпшілікпен алғашқы жүздесуі 21 мамырға жоспарланған.
XIV Леоға дейін, 2013 жылдан бері Рим католик-шіркеуін басқарған папа Франциск 21 сәуір күні 89 жасында өмірден озды. Марқұмды 26 сәуірде, оның өз өсиеті бойынша, Римдегі Санта-Мария-Маджоре базиликасында жерледі.
АҚШ пен Иран Оманда тағы да келіссөз өткізді
Жексенбі, 11 мамыр күні Оман астанасы Маскат қаласында Иранның ядролық бағдарламасына байланысты АҚШ пен Иран арасындағы келіссөздердің кезекті – төртінші кезеңі өтті.
Сәуір айынан бері жүргізіліп келе жатқан келіссөздер осы уақытқа дейін төрт түрлі жерде өтті. Техникалық тұрғыдан алғанда, олар жанама форматта ұйымдастырылған – өзара дипломатиялық қатынасы жоқ АҚШ пен Иран делегациялары осы мәселеде араағайын болып отырған Оман өкілдері арқылы байланыс жасайды. Алайда, жексенбі күні аты-жөні аталмаған америкалық өкілдің айтуынша, келіссөздердің бір бөлігі тікелей форматта өткен.
Иранның сыртқы істер министрі Аббас Аракчи келіссөздер аяқталған соң бұл кезеңді алдыңғы кездесулерге қарағанда "аса маңызды" және "анағұрлым егжей-тегжейлі" деп сипаттады. Ол келіссөздер алға жылжып жатқанын және жалғасатынын айтты, бірақ келесі кезең нақты қай күні өтетіні әлі белгіленбеген. АҚШ та бұл кезеңге "үміт тудырады" деген баға берді.
Келіссөздерге қатысқандардың мәлімдемелеріне қарағанда, келісімге қол жеткізуге негізгі кедергі болып отырған мәселе – уран байыту ісі. Жексенбі күні Аракчи Иран байыту деңгейін төмендете алады, бірақ оны толықтай тоқтатпайды деп мәлімдеді. Бұл орайда АҚШ-тың арнайы өкілі Стивен Уиткофф бұған дейін Вашингтон үшін Иранның уран байытудан толық бас тартуы – "қызыл сызық", яғни принципті ұстаным деп мәлімдеген болатын.
Оман елінің сыртқы істер министрі Бадр Әлбусаиди келісімге қол жеткізу жолында екі тарап та "пайдалы әрі тың" идеялар ұсынғанын мәлімдеді.
Президент Дональд Трамптың айтуынша, АҚШ-тың мақсаты – Иранның ядролық қаруға ие болуына жол бермеу. Вашингтон Ираннан ядролық бағдарламасын тоқтатуды талап етеді. Ал ресми Тегеран бұл бағдарлама ядролық қару жасауды көздемейді деп мәлімдеген. Трамп Иран басшылығына "мәмілеге" келуді ұсынған, бірақ оның егжей-тегжейі жария етілген жоқ. Алайда Тегеранның айтуынша, Иранға салынған санкцияларды жою – кез келген келісімде міндетті түрде көрсетілуі шарт. АҚШ президенті егер келісімге қол жетпесе, онда Иранға күш қолдану шараларын қолдануды жоққа шығармайтынын меңзеді.
ХАМАС кепілде ұстап отырған АҚШ азаматын босатуға уәде етті
Палестиналық ХАМАС радикалды тобы (АҚШ пен Еуроодақ оны террористік ұйым деп таныған) АҚШ пен Израиль азаматы Идан Александерді босататынын мәлімдеді. ХАМАС тобы 2023 жылғы 7 қазанда Израильге шабуыл жасаған кезде Александерді тұтқындап, Газа секторына алып кеткелі бері кепілде ұстап отыр.
Идан Александер – Израиль армиясының әскери қызметкері. ХАМАС оны Израильмен атысты тоқтату жайлы келісімге қол жеткізу және Газаға гуманитарлық көмек кіруін қамтамасыз ету жолындағы күш-жігер аясында босататынын мәлімдеген. Оған қоса бұл процеске Қатар, Түркия және Египет елдері арағайындық жасағанын айтқан. ХАМАС кепілге алынғандардың бәрін босату туралы келісім жасауға дайын екенін білдірді (мәлімдемеде бұл "тұтқын алмасу" деп аталған, себебі Израиль қарымта ретінде палестиналық тұтқындарды босатады).
Александердің нақты қашан босатылатыны әзірге белгісіз. АҚШ-тың арнайы өкілі Адам Бойлер бұл шешімді алға қадам деп атап, ХАМАС-ты қаза тапқан болуы мүмкін деп айтылып жүрген төрт америкалық азаматты да қайтаруға үндеген. Александер – ХАМАС кепіл ретінде ұстап отырғандар арасында тірі қалған соңғы америкалық азамат болуы мүмкін. Кейінгі деректерге қарағанда, 2023 жылы қазанда ХАМАС тұтқындап әкетіп, сол күйі қайтармай отырған 59 адамның кемінде 22-сі әлі тірі.
10 мамырда ХАМАС 2023 жылғы 7 қазанда Израильге жасаған шабуыл кезінде тұтқындап, кепіл ретінде Газа секторына әкеткен адамдар жайлы жаңа видео жариялады. Видеоның соңындағы титрде кепілге алынғандардың өмірін атысты тоқтату туралы келісім ғана сақтап қалады деп жазылған. Видео қашан және қандай жағдайда түсірілгені белгісіз.
Келесі аптада АҚШ президенті Дональд Трамп Таяу Шығысқа сапарын бастамақ. Ол Парсы шығанағындағы елдерге барғалы отыр, алайда Израильге бармайды. Жақында израильдік Maariv басылымы Ақ үй Газа секторында ауқымды әскери операцияның Трамптың сапары қарсаңында басталғанын қаламайтынын жазған. Ақпарат көзіне сүйенсек, АҚШ әскери іс-қимыдарға кедергі келтірмейді, бірақ оларға қолдау да танытпайды.
Осы мәселеде араағайын болған елдер атысты ең болмағанда уақытша болсын тоқтату және кепілге алынғандарды босату жөніндегі келісімге қол жеткізуге талпынып жатыр.
Трамп Украинаны Ресеймен Түркияда кездесуге үндеді. Зеленский "Путинді күтетінін" айтты
АҚШ президенті Дональд Трамп Украинаны Ресеймен 15 мамыр күні Стамбұлда келіссөз өткізуге"дереу" келісуге шақырды.
"Ресей президенті Владимир Путин Украинамен атысты доғару туралы келісімге қол қоюға ұмтылып отырған жоқ – оның орнына бейсенбі күні Түркияда осы қанды қасапты тоқтатуға қатысты келіссөз өткізуді ұсынды. Украина ол кездесуге дереу келіскені жөн", – деп жазды Трамп Truth Social әлеуметтік желісінде.
Трамптың жазбасынан Украина ұсынған және Еуропа одағының жетекші елдері қолдаған басты шарт – әуелі майдан шебінде 30 күнге атысты тоқтатуды талап етіп отырмағаны аңғарылады.
"Кем дегенде, қандай да бір мәмілеге келу мүмкін бе, соны айқындауға болады. Ал егер мүмкін болмаса – Еуропа елдерінің басшылары мен АҚШ жағдайды толық түсініп, тиісті әрекет жасай алады", – деді Трамп.
Бұған қоса ол "Украинаның Путинмен келіссөз жүргізе алатынына күмәндана бастағанын" айтқан. Оның сөзінше, Путин "Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс мерекесін тойлаумен аса әбігер болып отыр".
"Айтпақшы АҚШ қатыспағанда бұл соғыс ешқашан жеңіспен аяқталмас еді (тіпті маңайламайды да!)" деп жазған Трамп.
Украина президенті Владимир Зеленский Трамптың жазбасынан кейін Telegram-парағына Украина "дипломатия үшін қажетті жағдай жасау" үшін ертеңнен бастап "атыс толық әрі ұзақ мерзімге тоқтайды" деп күтетінін айтты.
Бұған қоса ол Түркияда Ресей президенті Владимир Путинмен бетпе-бет жеке келіссөз өткізуге дайын екенін мәлімдеді.
"Бейсенбіде Путинді жеке кездесу үшін Түркияда күтемін. Бұл жолы ресейліктер келмеуге сылтау іздемес деп үміттенемін", – деді Зеленский. Ол Трамптың мәлімдемесіне байланысты тікелей түсініктеме берген жоқ.
Кейінірек Зеленский бейнеүндеу жариялап, бейсенбіде Түркияда болатынын және сол жерде Путинмен жүздесем деп үміттенетінін растады. Зеленский Түркияда нақты қай жерде болатынын айтқан жоқ – ал Путин өз ұсынысында нақты Стамбұлда деп айтқан. Зеленскийдің сөзіне қарағанда, Ресей атысты тоқтатпаса да ол Түркияға баруға ниетті сияқты.
Украинаға Стамбұлда келіссөз өткізуге ұсыныс жасаған Ресей президенті Владимир Путин оған өзі қатысатыны жөнінде ештеңе айтпаған.
Ресей мен Еуроодақ өкілдері Трамп пен Зеленскийдің кейінгі мәлімдемелеріне байланысты әзірге реакция білдірген жоқ.
Бұған дейін жексенбі күні Трамптың Украина жөніндегі арнайы өкілі Кит Келлог алдымен атысты тоқтатып, содан кейін келіссөз басталу керек екенін және "басқа жол жоқ" екенін жазған.
Жексенбі күні Ресей мен Түркия президенттері телефонмен сөйлескені туралы хабар тараған. TRT Haber мәліметі бойынша, Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған Анкараның диалог үшін алаң ұсынуға әзір екенін растаған және "бейбітшілікке қол жеткізу үшін мүмкіндік терезесі ашық" деп мәлімдеген. Түркия президенті сондай-ақ "жан-жақты атысты тоқтату келіссөздер үшін жағдай жасайды" деп атап өткен. Сонымен қатар, келіссөздер алдында Ердоған Франция президенті Эммануэль Макронмен телефонмен сөйлескен. "Соғысты тоқтатуға қарай тарихи бетбұрыс сәті туды – оны пайдалану керек. Түркия атысты тоқтатып, тұрақты бейбітшілік орнату үшін келіссөз ұйымдастыруды қоса алғанда кез келген үлес қосуға дайын", – деген Ердоған.
Ресей сыртқы істер министрлігі Ердоғанның Путиннің бастамасын толық қолдағанын хабарлады, бірақ атысты тоқтату туралы министрлік мәлімдемесінде ештеңе айтылмаған.
Бішкектегі мектепке Кемел Тоқаевтың есімі берілді
Бішкектегі №33 мектеп-гимназияға қазақ жазушысы, Қазақстанның қазіргі президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың әкесі Кемел Тоқаевтың есімі берілді. Бұл жөнінде Қырғызстан президентінің баспасөз қызметі хабарлады.
Ресми ақпаратқа қарағанда, мектепке қазақ жазушысының есімін беру туралы бастаманы президент Садыр Жапаров көтерген.
№33 мектеп-гимназиясында соғыс жылдары жаяу әскер училищесі орналасқан және Кемел Тоқаев соны бітіріп, сол жақтан майданға аттанған деседі.
Бір ай бұрын Қазақстан президенті осы мектепке арнайы автобусты сыйға тартқан.
Кей сарапшылар Қасым-Жомарт Тоқаев президенттікке келгелі бері Қазақстанның өз ішінде оның әкесінің есімі жиі аталып, оны мақтау мен мадақтау жиілегенін айтады. Кейбірі Назарбаев кезеңіндегі жеке басқа табынушылық белгілері көріне бастағанын да айтқан.
Бұған дейін жергілікті шенеуніктер Кемел-Тоқаевтың суреті салынған ондаған кілем мен оның бейнесі бедерленген 200 медаль жасауға тендер жариялап, кейін қоғам сынынан кейін алынып тасталған еді. Тоқаевтың өзі жергілікті ақпарат құралдарына өзінің "мақтау-мадақтауды жараптайтынын", ондайға “табиғи иммунитеті” барын айтқан.
ПІКІРЛЕР